10 tips voor de productie van een toegankelijke video

Gebruik bij de productie van een video onderstaande tips. Het is dan een stuk eenvoudiger om de video toegankelijk te krijgen. De tips zijn gebaseerd op de Web Content Accessibility Guidelines 2.1 (WCAG 2.1). Met dank aan Martijn Frazer.

Dit artikel is geüpdatet op 29 mei 2020, onder andere aangepast aan WCAG 2.1.

Lees ook ons artikel Toegankelijke video op je site.

Iets over closed captions en audiodescriptie

Voordat ik iets uitleg over het produceren van een video, wil ik iets kwijt over het publiceren van een video. Om een video toegankelijk aan te bieden moet deze voorzien zijn van ondertiteling en aanvullende spraak als de video van zichzelf onvoldoende duidelijk is voor blinden of doven.

Ondertiteling in de vorm van closed captions

De ondertiteling moet in de vorm van closed captions (zie afbeelding hieronder). Dat houdt in dat de tekst gekoppeld is (gesynchroniseerd) aan de video. Ondertiteling is bijvoorbeeld nodig als iemand iets vertelt. Kijk naar de video en hou je oren dicht en je weet precies welke ondertiteling er nog nodig is.


Afbeelding 1: Afbeelding Video met ondertiteling (Bron: KING)

Aanvullende spraak in de vorm van audiodescriptie

Als er bijvoorbeeld tekst in beeld wordt getoond dan moet deze tekst ook als spraak (audio) beschikbaar zijn. Anders mist deze informatie voor mensen die blind zijn. Extra spraak die aan de video wordt toegevoegd heet audiodescriptie.

Wat iemand mist als deze spraak niet wordt toegevoegd kun je je het beste voorstellen door je ogen dicht te doen en naar de video te luisteren: de informatie die je dan mist moet met aanvullende spraak, audiodescriptie, worden toegevoegd.

Andere richtlijnen voor het toegankelijk publiceren van video

Behalve closed captions en audiodescriptie zijn er meer richtlijnen waar je rekening mee moet houden bij het publiceren van een video. Lees hiervoor ook ons artikel Toegankelijke video op je site.

Tip 1: Zorg voor normaal spreektempo

Nu verder met tips voor het produceren van een toegankelijke video.

Het lezen van de ondertiteling gaat langzamer dan spraak. Het is dus belangrijk dat het spreektempo in de video niet te hoog ligt. Een rustig spreektempo is ook nodig voor een goede verstaanbaarheid van de spraak. Denk hierbij bijvoorbeeld ook aan anderstaligen of als je zelf iemand hoort spreken in een buitenlandse taal.

Nico van Son (in Ondertiteling voor doven: samenvattend of integraal?) schrijft hier het volgende over:

Ondertiteling van een video bestaat uit maximaal 2 regels tekst die met een bepaalde snelheid bij de video getoond wordt. In Europa wordt daarbij de zogenaamde 6-secondenregel gehanteerd: een volledige tweeregelige ondertitel, maximaal 64 karakters lang, staat maximaal 6 seconden in beeld alvorens een nieuwe ondertitel verschijnt (Gielen & d'Ydewalle, 1989). De 6-secondenregel levert een presentatiesnelheid van ongeveer 120 woorden per minuut op. Met deze snelheid kan geen volledige weergave van de gesproken tekst bereikt worden: een gemiddelde spreker haalt al gauw 160 tot 180 woorden per minuut. Deze methode van ondertiteling betekent dus noodzakelijkerwijs dat de ondertiteling een samenvatting is van de gesproken tekst.

Van Son heeft in de betreffende publicatie onderzocht of het voor doven en slechthorenden uitmaakt of de ondertiteling volledig (integraal) is of dat het samenvattend mag zijn. Uit het onderzoek blijkt hier geen verschil in. Dat betekent dat er bij de productie van de video geen extra laag spreektempo nodig is, wanneer de video later nog ondertiteld wordt. Maar, een rustig tempo is dus wel aan te raden.

Tip 2: Probeer audiodescriptie te voorkomen

Bij veel video's is het goed mogelijk om audiodescriptie te voorkomen. Probeer daarom dat tekst die in beeld komt ook wordt opgelezen of wordt verteld.

Enkele voorbeelden:

Voorbeeld 1
Bij een interview wordt in tekst eronder getoond wie er spreekt. In dat geval is er audiodescriptie nodig om dit toe te voegen. Als de spreker mondeling wordt geïntroduceerd, dan is hiervoor audiodescriptie niet nodig.

Voorbeeld 2
Als iemand een presentatie houdt en de tekst op de sheets wordt niet opgelezen, dan is audiodescriptie nodig. Als de spreker geïnstrueerd wordt om alle tekst op de sheets op te lezen, dan is ook hier audiodescriptie niet nodig.

Heb je toch audiodescriptie nodig, dan moet je deze als los bestand opleveren bij de video.

Tip 3: Zorg dat achtergrondgeluid minimaal 4 keer zachter is dan spraak

In WCAG 2 staat over achtergrondgeluid:

De achtergrondgeluiden zijn ten minste 20 decibel lager dan voorgrondspraak, met uitzondering van incidentele geluiden die slechts 1 of twee seconden duren.

Aangezien decibel een logaritmische schaal is, volgt uit deze eis dat achtergrondgeluid ongeveer 4 keer zachter moet zijn dan spraak.

Tip 4: Zorg dat teksten die getoond worden voldoende groot zijn

Als teksten getoond worden – bijvoorbeeld tekst op sheets – dan moeten deze ook leesbaar zijn, bijvoorbeeld voor slechtzienden. Er is geen eenduidige maat voor "voldoende" groot. Dat heeft ook te maken met het formaat waarin de video uiteindelijk wordt aangeboden. Het is dus een beetje inschatten wat voldoende is.

Tip 5: Voorkom lichtflitsen of lichtflikkeringen

Lichtflitsen in een video kunnen een epileptische aanval veroorzaken. Voorkom daarom dit soort flikkeringen of flitsen in een video. Je moet trouwens behoorlijk je best doen om een video te maken met dergelijke lichtflitsen, maar desondanks bestaan ze.

WCAG over lichtflitsen:

Webpagina's bevatten niets wat meer dan drie keer flitst in enige periode van één seconde.           

Zorg dus dat er geen flitsen of flikkeringen in de video zijn.

Tip 6: Gebruik meer dan alleen kleur om informatie over te brengen

Een rood lampje in de video wordt door mensen die kleurenblind zijn niet als rood waargenomen. Zie bijvoorbeeld de afbeeldingen hieronder: links is de pijl rood, rechts is de pijl in de kleur die mensen zien als ze kleurenblind zijn.

Zorg dus dat informatie niet enkel met kleur wordt overgebracht. Dat betekent dat kleur best gebruikt mag worden om betekenis over te brengen, maar niet enkel met kleur. Vergelijk dit met een stoplicht: daar is de kleur én de positie bepalend voor de betekenis. En dus vormt een stoplicht geen probleem voor een kleurenblinde.

Afbeelding 2: Voorbeeld van een stoplicht met extra rood licht voor rechtsaf
(Bron: www.verwey-jonker.nl)

Tip 7: Zorg voor voldoende contrast bij beelden die informatie overbrengen

Net als dat geldt voor andere informatie op het web is ook voor video belangrijk dat er voldoende contrast is.

De maat voor contrast is contrastratio. WCAG 2 hanteert als minimum:

  • 4,5 voor gewone tekst
  • 3,0 voor grote tekst

Dus als er bijvoorbeeld tekst in de video leesbaar is, dan gelden deze contrasteisen. Deze eisen gelden niet voor tekst die opgenomen is in een logo of een merknaam: daar heb je dus alle vrijheid.

Een handige tool om zelf het contrast te meten is de Colour Contrast Analyser.

Tip 8: Zorg dat er ruimte is voor de ondertiteling

Bij het maken van de video moet je er rekening mee houden dat er nog een ondertiteling bij komt. Zorg daarom dat er ruimte is voor deze ondertiteling. Zorg ook dat tekst die getoond wordt niet achter de ondertiteling komt te staan, want dan is deze niet meer leesbaar. Je kunt de tekst daarom beter bovenaan zetten in plaats van onderaan (want daar staat in de regel de ondertiteling).

Tip 9: Plaats een 2e video met audiodescriptie als je audiodescriptie gebruikt

In de meeste players is geen mogelijkheid om een apart audiospoor toe te voegen. Die mogelijkheid zit er bijvoorbeeld niet in YouTube of Vimeo. 

Heb je daarom audiodescriptie nodig, zet deze dan in een extra video. Je biedt dan op de site 2 video's aan: 1 zonder audiodescriptie en 1 met.

Tip 10: Zorg voor volledig uitgeschreven tekst

Als de video online geplaatst gaat worden, is er ondertiteling nodig. Daarvoor is het handig als er al een transcript is, een volledig uitgeschreven tekst van de video. Meestal is dit al aanwezig, want vaak wordt bij de productie van video ook een transcript gemaakt.

Terug naar overzicht
Naar boven